فرهنگ سامورایی در ژاپن

سامورایی

کلمات ژاپن و سامورایی چنان با یکدیگر عجین شده‌اند که شنیدن هرکدام احتمالاً شما را به یاد دیگری می‌اندازد. ولی آیا اطلاعات کافی در مورد فرهنگ سامورایی در ژاپن دارید؟ و یا اینکه از دید شما سامورایی‌ها فقط جنگجوهایی با شمشیرهای خاص بودند که آنها را در فیلم‌های سینمایی تماشا کرده بودید؟ به‌صورت بسیار خلاصه باید بگوییم که اگرچه به این جنگنده‌ها نیز به عنوان سامورایی داده می‌شود، ولی  فرهنگ سامورایی در کشور ژاپن چیزی بسیار فراتر بوده و نوعی طرز فکر و یا حتی سبک زندگی را در بر می‌گیرد که به آن فرهنگ سامورایی یا بوشیدو گفته می‌شود. در این مقاله از بخش وبلاگ گردشگری ریسمون قصد داریم تا کمی بیشتر به این موضوع بپردازیم.

سامورایی یا بوشیی ها افرادی از گروه‌های بسیار حرفه‌ای جنگ‌جو بودند که نقش بسیار پررنگی در تاریخ قرون‌وسطایی ژاپن ایفا کرده بودند. ازآنجایی‌که آنها قدرت اجتماعی و اقتصادی بسیار بالایی داشتند، سریعاً در عرصه‌های مختلف نفوذ پیدا کرده و بسیاری از آثار هنری و هنرهای تزیینی ژاپن به سمت‌وسوی تفکرات آنها رفته و سعی می‌شد تا عناصری از فرهنگ سامورایی را به تصویر بکشند. شمشیر و زره به‌صورت نمادین نمایانگر قدرت نظامی آنها بودند، ولی پس‌ازآنکه آنها مراکز قدرتی را در طول تاریخ ژاپن به دست آوردند، حضور آن‌ها در انواع البسه ژاپنی و همچنین نقاشی‌ها نیز مشهود است که حاکی از آن است که سامورایی‌ها نه‌تنها جنگ‌جویانی قوی بودند، بلکه بسیار باهوش و بافرهنگ نیز بودند.

سامورایی و سبک زندگی یک جنگجو

برای آنهایی که به تاریخ ژاپن علاقه دارند، موضوع سامورایی‌ها و نقش آنها در تاریخ و فرهنگ ژاپن موضوعی جالب و هیجان‌انگیز است. اگرچه سامورایی‌ها دیگر حضور ندارد، و نقش آنها در فرهنگ ژاپن و میراثی که بر جای گذاشته‌اند همچنان در سراسر ژاپن مشهود است. این میراث ممکن است یک کاخ فوق‌العاده باشد و یا اینکه یک باغ ژاپنی سرسبز و یا حتی یک اقامتگاه قدیمی سامورایی.

اصول رفتاری سامورایی‌ها را بوشیدو می‌نامند یا همان سبک زندگی یک جنگجو. بوشیدو نوعی فلسفه زندگی خاص است که در آن تأکید زیادی بر ا افتخار، ازخودگذشتگی و شجاعت می‌شود. بر طبق این اصول یک جنگجو همیشه باید آماده باشد تا در راستای اهدافش زندگی خود را داده و به آغوش مرگ برود. در سبک زندگی یک سامورایی ترس هیچ جایگاهی ندارد و نظم و همچنین احترام دو مورد از از اصول مهمِ و فرهنگ شمرده می‌شود. فرهنگ سامورایی تا جایی در این کشور تأثیرگذار بود که حتی تبدیل به مدل فرهنگی سایر اقشار جامعه ژاپنی در طول تاریخ شده است.

سامورایی‌ها: مردانی با قدرت جنگی و رهبری بسیار بالا

همان‌طور که بیان شده بود، سامورایی‌ها نه تنها جنگجویانی بسیار توانمند بودند، بلکه افرادی بسیار بافرهنگ و تحصیل‌کرده نیز بودند که به یادگیری بهای بسیار زیاد می‌دادند. تا جایی که در ضرب المثل‌های آن‌ها ذکر شده است که شمشیر و قلم را باید در کنار یکدیگر داشت. شاید با تصورات شما از یک جنگجو سازگار نباشد، ولی تفریحات سامورایی‌ها شامل خطاطی، مهمانی چای، شعر سرایی، موسیقی و مطالعه بود.

درواقع همین ایده‌های بسیار پخته به کمال‌گرایانه بود که توانست این جنگجویان بافرهنگ و ادب را به قدرت بسیار زیادی برساند که درنهایت قادر باشند تمامی سرزمین و دولت ژاپن را تحت سلطه خود بگیرد. در سال ۱۱۶۰، اولین دولت سامورایی در ژاپن تأسیس شد. تا آن زمان سامورایی‌ها عموما در خدمت نخبگان جامعه بودند و زمین‌ها و یا ثروت آنها قدرت می‌گردند.

 فکر و ذهن آرام جنگجویان سامورایی

از حدود قرن سیزدهم بود اصول رفتاری سامورایی‌ها تا حد بسیار زیادی تحت تأثیر فلسفه ذن ژاپن و مکتب بودایی قرار گرفت. در این زمان بود که تعالیم و ورزش‌های فلسفه ذن این قدرت را به سامورایی‌ها بخشیده بود تا با شمشیر خود یکسان شده و ذهن خود را در زمان نبرد از هر چیز دیگری خالی کنند. این امر درواقع نوعی مزیت و برتری را به جنگجویان سامورایی می‌بخشید. فلسفه ذن درواقع نوعی مدیتیشن خاص و آرام‌بخش ذهن را به سامورایی‌ها آموخته بود که این جنگجویان به‌واسطه آن قدرت فلسفی خاصی را به دست می‌آوردند تا با ماهیت اجتناب‌ناپذیر مرگ مقابله کنند.

برای حدود چهار قرن فلسفه ذن در ژاپن و همچنین جنگجویان سامورایی در خدمت یکدیگر بودند. تعالیم این فلسفه قدرت ذهنی و همچنین فیزیکی خاصی به سامورایی‌ها بخشیده بود و آنها نیز در عوض شرایط را برای شکوفا شدن این فلسفه فراهم کرده بودند. تمرین‌های جسمانی فلسفه ذن، فرهنگ مهمانی‌های چای‌خوری در ژاپن، نقاشی جوهر تک‌رنگ، باغ‌های سنگی و بسیاری از اشعار قدیمی ژاپنی همگی حاصل این دوران طلایی هستند. تعالیم بودایی تا جایی در ذهن و باور جنگجویان سامورایی نفوذ پیدا کرده بود که بسیاری از آنها زندگی انسان برای خود را فراموش کرده، شمشیرهایشان را کنار گذاشته‌اند و راه و روش راهبان دینی را پیش گرفتند.

بوشیدو یا راه و رسم سامورایی

همان‌طور که در ابتدای مقاله بیان شده بود، سامورایی‌ها تنها افرادی خاص نبودند بلکه نوعی سبک زندگی و فرهنگ را شامل می‌شوند که با عنوان بوشیدو یا راه و رسم سامورایی نیز شناخته می‌شود. پیش از هر چیز باید بدانید که بوشیدو سیستمی از اعتقادات مذهبی نیست بلکه سیستمی از اخلاقیات است. در حقیقت بسیاری از سامورایی‌ها بر اساس قوانین بودایی بر این باور بودند که آنها در زندگی‌های پس از مرگ خود هیچ پاداشی را دریافت نخواهند کرد، چراکه در این دنیا برای جنگیدن و کشتن تمرین داده شده بودند. بااین‌حال، شرافت و وفاداری دو عاملی بودند که ممکن بود بتواند آنها را نجات دهد چراکه آنها معتقد بودند پس از مرگ وارد جهنم خواهند شد.

یک سامورایی ایده‌آل و اصیل نباید هیچ ترسی از مرگ داشته باشد. تنها ترس از رسوایی و یا عدم وفاداری به پادشاه بود که در دل سامورایی‌ها وجود داشت و به آنها انگیزه می‌بخشید. این امر تا جایی پیش می‌رفت که اگر یک سامورایی احساس می‌کرد شرافت خود را ازدست‌داده و یا اینکه نزدیک است آن را از دست بدهد، بر اساس قوانین بوشیدو، آنها شرافت خود را مجدداً از طریق انجام دادن نوعی خودکشی بسیار دردناک به دست می‌آوردند. این نوع خودکشی که آن را با نام «هاراکیری» می‌شناسیم، درواقع نوعی مرگ شرافتمندانه بود.

اصول اخلاقی بوشیدو

اصول اخلاقی بوشیدو و درواقع چارچوب‌های هستند که مردان سامورایی همیشه باید آنها را در زندگی شخصی و یا حرفه‌ای خود لحاظ کرده و بر اساس آنها عمل کنند. هشت اصل اخلاقی کلی در بوشیدو مطرح می‌شود:

۱- حق و عدالت: بسیار را این اصل را بزرگ‌ترین فضیلت بوشیدو می‌دانند.

 ۲- شجاعت: بوشیدو میان شجاعت و بی‌باک بودن تفکیک قائل می‌شود. آنها معتقد هستند که شجاعت یعنی جرئت انجام کار صحیح.

۳- خیرخواهی و بخشش: کنفوسیوس، فیلسوف بزرگ چینی، خیرخواهی را مهم‌ترین مشخصه و لازمه برای یک حاکم می‌داند.

۴- ادب: وقتی برای اولین بار با ژاپنی‌ها برخورد می‌کنید، شاید تفکیک بین ادب، فرمان‌برداری و چاپلوسی برای شما دشوار باشد. ولی بر اساس اصول اخلاقی بوشیدو، ادب یک مرد ریشه در خیرخواهی او دارد. ادب درواقع رفتاری است که شما در جهت خیرخواهانه و در راستای احساسات دیگران انجام می‌دهید. ولی اگر کاری با این هدف انجام شود که مبادا به مذاق کس خوش نیاید، این کار همان چاپلوسی است. بر اساس تعالیم بوشیدو، عالی‌ترین شکل از ادب به عشق منجر می‌شود.

۵- صداقت و خلوص: مادیات هیچ نقشی در فلسفه سامورایی نداشتند. آنها بر این باور هستند که پول نوعی بی‌احترامی به افراد است و برای تعالی ذهن، باید پول را کنار گذاشت. سامورایی‌ها حتی ارزش سکه‌های مختلف را به کودکان خود یاد نمی‌دادند تا آن‌ها هیچ دغدغه مالی نداشته باشند. آنها معتقد بودند که زندگی لوکس تهدیدی برای بشریت است و همه‌چیز را باید در سادگی جست.

۶- شرافت: شاید هیچ‌چیز دیگری به‌اندازه شرافت برای یک سامورایی اهمیت نداشته باشد. احساس و ترس از پایمال شدن شرافت یک سامورایی همیشه مانند یک شمشیر تیز در ذهن آنها می‌چرخد. حس افتخار، آگاهی کامل از عزت‌نفس و ارزش هر شخص جزو ویژگی‌های بارز جنگجویان سامورایی بود.

۷- وفاداری: معنای وفاداری شاید امروزه دستخوش تغییرات شده باشد. ولی برای سامورایی‌ها وفاداری به معنای وفادار و متعهد ماندن به افرادی است که با آنها بدهکار هستند. متعهد ماندن افراد برتر -مانند رهبران و پادشاهان- درواقع عالی‌ترین نوع وفاداری در میان سامورایی‌ها بود.

۸- شخصیت و متانت: اصول اخلاقی بوشیدو بیان دارند که افراد باید بر اساس استانداردهای اخلاقی مطلق رفتار کنند. رفتارهای صحیح همیشه صحیح هستند و حرکات ناشایست همیشه بد و ناشایست خواهند بود. تفاوت بین خوب و بد و یا رفتارهای صحیح و غیر صحیح در واقعه حقایق و عواقب واقعی آنها هستند، و نه بحث‌هایی که در راستای توجیه و تفسیر آنها انجام می‌شود. بنابراین، یک سامورایی حتی در حالت هیجان روحی، متانت خود را از دست نمی‌دهد و عواطف خود را ظاهر نمی‌سازد.

2 دیدگاه

11 دی 1398